MANASTIR RAČA
Manastir se nalazi se šest kilometara od Bajine Bašte i smatra se da je zadužbina Kralja Dragutina Nemanjića iz 13. veka. Od njegove carske lavre ostali su samo temelji nakon turskih osvajanja iz 15.veka. Jedno je od najznačajnih mesta srpske prošlosti. Od posebnog je značaja bila Račanska prepisivačka škola, a nakon stradanja manastira i velike seobe Srba 1690.godine, Račani su u Sent Andreji stvorili osnovu srpske azbuke i književnosti u novom veku.
Stotinak godina kasnije bratstvo Tronoša podiže manastir iz ruševina da bi krajem prvog srskog ustanka bio ponovo zapaljen. Današnji izgled crkve potiče iz 1836.godine. Za vreme drugog svetskog rata ovde je od Nemaca sklonjeno Miroslavljevo Jevanđelje, najstarija srpska knjiga napisana u 12. veku. Deo svetih mošti Kralja Dragutina odnedavno se nalaze u ovom hramu.
Od Manastira Rače do vrela Lađevac i ostatka Račanske prepisivačke škole vodi obeležena pešačka staza duga oko dva kilometra. Put vodi uz obalu rečice Rače. Na odmorištima ima sa obe strane reke klupa i stolova sa nastrešnicama. Posle četrdesetak minuta hoda stiže se do slapova vrela Lađevac. U blizini Lađevca nalaze se ostaci Račanske prepisivačke škole. Dalje savladavanje staze koja vodi do vidikovca Crnjeskovo je dosta teže. Lokalni vodiči nacionalnog parka Tara mogu biti od velike pomoći.
RAČANSKA PREPISIVAČKA ŠKOLA
Istorija srpske književnosti najveći deo stvaralaštva u 17. i prvim decenijama 18. veka određuje pojmom „Račanska prepisivačka škola“
Turski putopisac derviš Zulih poznatiji kao Evlija Čelebija je 1630. godine zapisao da je skriptorija imala 300 kaluđera-prepisivača, koje je opsluživalo 400 čobana, kovača, ekonoma i druge posluge. U obezbeđenju je bilo 200 stražara.
Račanska prepisivačka škola se nalazila na oko 40 minuta hoda uz rečicu Raču, blizu vrela Lađevac. Račanski kaluđeri-prepisivači su ovo mesto još u 17. veku nazivali Banja jer je teperatura vode 17 °C cele godine. U neposrednoj blizini Lađevca, kome se do izgradnje pešačke staze vrlo teško pristupalo, nalazi se isposnica posvećena Svetom Đorđu. Ostaci srednjovekovne skriptorije još postoje i u fazi istraživanja su.
SEOBE
Pošto su Srbi u ratu Austrije protiv Turske 1683-1699. učestvovali na austrijskoj strani i posle austrijskog poraza kod Kačanika, Srbi su počeli da se sele na sever. Za vreme velike seobe pod Patrijarhom Arsenijem Čarnojevićem (1690) godine i mnogi kaluđeri iz manastira Rače su stigli čak do Sent Andreje kod Budimpešte. I njima zahvaljujući Sent Andreja je postao uskoro kulturni centar Srba u Mađarskoj.
Posle izvesnog vremena ovi kaluđeri su se povukli na jug u manastir Beočin kod Sremske Mitrovice u podnožje Fruške gore. I u ovom manastiru su kaluđeri nastavili da se bave prepisivanjem crkvenih knjiga. Među ovim kaluđerima naročito su se istakli:
- Jerotej Račanin, koji je napisao „Putašastvije gradu Jerusalimu“ – jedan od najstarijih sačuvanih putopisa u srpskoj književnosti
- Kiprijan Račanin, koji je u Sent Andreji sastavio „Bukvar slovenskih pismen“ i
- Gavril Stefanović Venclović.
GALERIJA FOTOGRAFIJA
ZANIMLJIVOSTI IZ MANASTIRA RAČA
PATRIJARH PAVLE
Patrijarh srpski gospodin Pavle je bio jedno vreme monah u Manastiru Rača. Zahvaljujući njemu, deo svetih moštiju kralja Dragutina, osnivača i ktitora manastira, mogu se videti u manastiru.
