Kiprijan Račanin

Monah iz manastira Rača.

Kiprijan Račanin je jedan od najzanimljivijih monaha iz grupe račanskih monaha. U Sentandreji osnovao je pri hramu sv. Luke „Književnu školu“ u kojoj su prepisivane knjige. Sa Kiprijanom počinje književno-prepisivačka delatnost Račana u Ugarskoj, a monasi iz ove škole nazivaće sebe Kiprijanovim učenicima. O njemu se kao ličnosti ne zna ništa osim da je umro u dubokoj starosti. Kiprijan je vredno radio i iza njega je ostao priličan broj rukopisa, a značajan je po tome što je prvi počeo da u crkveni jezik unosio primese narodnog jezika. Nadahnut srpskom srednjevekovnom književnošću prepisivao je spise o sv. Savi, Simeonu Nemanji, Stefanu Dečanskom, knezu Lazaru, Maksimu Brankoviću…, beležio je izreke, unosio novine u pravopis, ilustrovao rukopise, pisao stihove… Do danas nam nijedan Kiprijanov rukopis pisan pre Seobe nije poznat.

Možda najvažniji Kiprijanov rukopis prestavlja najstariji srpski „Bukvar slovenskih pismen“ (1717. godine), za koji je utvrđeno da je pisan prema ruskom štampanom bukvaru iz 1701. god. Postoje naučnici koji osporavaju autorstvo Kiprijanovo nad ovim rukopisom i pripisuju ga Gavrilu Stefanoviću Vencloviću. Od ostalih rukopisa tu su: Sabornik sa službama i žitijima srpskih svetih, zatim Stihologija, Službe i žitija svetaca, kao i jedan deo Arhijerejskog činovnika.

Kada se govori o značaju Kiprijana nezaobilazno mesto je da je bio učitelj najvećeg pisca srpskoslovenske književnosti XVIIII veka – Gavrila Stefanovića Venclovića.